مقدمه ایی بر سرقت از صنعت خرده فروشی
تصور عموم مردم از موضوع سرقت از خرده فروشی ها در یک دزدی کم‌ارزش از مغازه‌ها خلاصه می‌شود و آن را مشکل خود خرده‌فروشان می‌دانند. حتی متاسفانه صاحبان کسب و کارهای خرده فروشی که قربانی این سرقت ها هستند نیز اینگونه فکر می کنند . اما بین افرادی که توان پرداخت کالاهای مورد نیاز خود را ندارند مانند مادری که پول کافی برای خرید شیر خشک فرزندش را ندارد و معتادی که به دنبال فروش جنس دزدی‌شده برای خرید مواد مخدر است با یک باند سرقت سازمان یافته تفاوت زیادی وجود دارد .مسئول سرقت از خرده فروشان، اغلب گروه‌های خلافکاری هستند که از این فرصت‌ها برای سود مالی استفاده می‌کنند.
تصور اشتباه دیگر این است که خرده‌فروشان در برابر جرایم خرده‌فروشی بیمه شده‌اند. چنین تصوری درست نیست زیرا ارزش پایه سرقتی که امکان ثبت شکایت برای آن وجود داشته باشد بسیار بیشتر ارزش اجناس سرقت‌شده به صورت مجزا است. به همین دلیل خرده‌فروشان چاره‌ای جز ثبت این ضررها به عنوان هزینه‌های عملیاتی یا انتقال این هزینه به دیگر ذینفعان و افزایش قیمت‌ها، کاهش دستمزدها و تعدیل نیرو ندارند.
علاوه بر این، از آنجایی که سرقت از خرده فروشی ها زیرمجموعه جرایم دارایی به حساب می‌رود، پرونده‌های مرتبط با آن در اولویت سازمان‌های انتظامی و قضایی قرار نمی‌گیرد.
در ایالات متحده آمریکا تعریفی کلی برای این سرقت ها ارائه شده است و آنرا [1]ORC نام گذاری کرده اند . از آنجا که مبارزه با این پدیده بسیار پیچیده است و نیازمند همکاری ذینفعان این حوزه یعنی خرده فروشان، مجریان قانون و سازمان های مالی است، لذا در این کشور بیش از 25 انجمن مبارزه با جرایم خرده فروشی سازمان یافته [2]ORCA تشکیل شده است . حتی دارای سازمانی ملی به نام ائتلاف مجریان قانون و خرده فروشان به نام [3]CLEAR هستند.
امکان بازفروش اقلام سرقت‌رفته توسط سازمان‌های جنایی در فضای آنلاین و به صورت ناشناس ORC را به تجارتی با خطر پایین و درآمدی بالا برای سازمان‌های جنایی بین‌المللی تبدیل کرده است که خطر عمومی و مالی قابل‌توجهی را به همراه دارد.
ORC هزینه‌های اقتصادی بالایی را بر اقتصاد جهانی تحمیل کرده و از سیستم مالی رسمی سوءاستفاده می‌کند. ORC معمولا با جرایم فجیح دیگری مانند قاچاق انسان، تامین مالی تروریسم و جرایم سازمان‌یافته بین‌المللی از جمله قاچاق مواد مخدر و اسلحه در ارتباط است.
درآمدهای غیرقانونی ناشی از ORC از طریق بخش مالی رسمی و با تکنیک‌های پایه‌ای مانند جمع‌آوری وجه انبوه، استفاده از خرید غیرمستقیم و تصاحب حساب یا تکنیک‌های پیشرفته‌تری مانند پولشویی مبادله‌محور و پولشویی شخص ثالث، شرکتهای صوری و پوششی و [4]OTG (گروه های سرقت سازمان یافته) بین‌المللی پولشویی می‌شوند.
همکاری بخش‌های عمومی و خصوصی و به‌اشتراک‌گذاری اطلاعات مرتبط با خرده‌فروشان، مؤسسات مالی، مجریان قانون و دیگر ذینفعان کارامدترین سازوکار مبارزه با ORC و OTG در مقیاس ملی و بین‌المللی خواهد بود.
تعریف ORC
ORC سرقت یا فعالیتی کلاهبردارانه با هدف تبدیل کالا، بار، وجه نقد و شبه‌پول به سود مالی است که در چند خرده‌فروشی رخ می‌دهد و دو نفر یا بیشتر در آن نقش‌هایی را بازی می‌کنند.
اتحادیه‌های ORC برایسرقت اجناس پرتقاضا رنامه‌ریزی کرده و کالاهای سرقت شده را در بازارهای آنلاین، بازار سیاه و در بسیاری از موارد از طریق کسب‌وکارهای پوششیِ به ظاهر قانونی به فروش می‌رسانند. این سرقت‌ها به کسب‌وکارها آسیب رسانده و برای اقتصاد نیز مضرند چرا که سلامت جامعه را به خطر انداخته و تهدیدی اجتماعی به شمار می‌روند.
اتحادیه های ORC
جرایم خرده‌فروشی سازمان‌یافته با سرقت از خانه و اجناس فیزیکی (مانند بلند کردن جنس از فروشگاه‌ها) تفاوت دارند چرا که حاصل برنامه‌ریزی حساب‌شده به منظور فریب خرده‌فروشان یا سرقت محصولات و فروش مجدد آنهاست و با زیر پا گذاشته شدن قانون توسط تنها یک سارق خلاصه نمی‌شود. به همین خاطر است که اتحادیه‌های ORC بر اقلام برند و گران‌قیمت تمرکز دارند، اجناسی مانند محصولات چرمی، داروهای بدون نسخه، محصولات آرایشی و بهداشتی، لباس‌های مارک‌دار و ابزارآلات برقی که تقاضای بالایی برای آنها وجود دارد .
علاوه بر کلاهبرداری از خرده‌فروشان، تهدید کارکنان، کاهش انتخاب و افزایش هزینه تحمیل‌شده بر مشتریان ازجمله مخاطرات ایجادی این اتحادیه ها می باشد .
تاثیرات ORC
اثر مالی
برآورد شده است که ارزش اجناس سرقت‌رفته از خرده‌فروشان در سال ۲۰۱۹ در ایالات متحده امریکا معادل ۹/۶۸ میلیارد دلار بوده است؛ یعنی چیزی برابر با ۵/۱ درصد از کل فروش خرده‌فروشان.
این درصد از هزینه سرقت سازمان یافته در سایر کشور ها که از نظام مالی کمتر شفاف برخوردار هستند بیشتر است و می تواند تا بیش از 5 درصد از فروش صنعت خرده فروشی افزایش یابد .
اثر جانی
ORC بر سلامت و ایمنی مصرف‌کنندگان تاثیر منفی دارد، به‌خصوص زمانی که مصرف‌کننده از سمت محصولات غذایی مانند شیر خشک و داروی دزدی که مورد استفاده اشتباه یا دستکاری (به عنوان مثال تغییر تاریخ انقضای محصولات) قرار می گیرد تهدید می‌شود.
هزینه تحمیل‌شده بر خرده‌فروشان
در چنین شرایطی خرده‌فروشان ناچارند که نیروهای امنیتی بیشتری را برای فروشگاه‌ها و وسایل حمل و نقل کالاهای خود استخدام کرده، هزینه بیشتری را برای حفاظت از کالاهای پرتقاضا پرداخت کرده و ضرر ناشی از سرقت‌ها را نیز جبران کنند. خود این امر منجر به قیمت‌های بالاتر برای مشتریان و فروش کمتر برای فروشگاه‌ها می‌شود.
سلسه مراتب تجاری و خصوصیات گروه‌های سرقت سازمان‌یافته
درک سلسله مراتب تجاری و پیچیدگی‌های نمودار سازمانی ORC در تحلیل مبادلات صورت‌گرفته و شناسایی فعالیت‌های مشکوک بسیار حائز اهمیت است . OTG ها از نظر اندازه، پیچیدگی، نقش‌ها و سلسله مراتب تنوع بالایی دارند. شکل پایین مدلی ابتدایی از ساختار OTG است و نکات تکمیلی نیز در ادامه آورده شده است.
تعریف نقش های سازمانی ORC
سارق [5]
سارقان کار یدی سیستم را انجام می‌دهند و با سرقت کالاها آنها را به دست سطح بالاتر شبکه می‌رسانند. سارقان معمولا لیستی از کالاهای مورد درخواست رییس گروه را در اختیار دارند و در هر روز به چندین فروشگاه سر می‌زنند. دستمزد سارقان معمولا به صورت وجه نقد پرداخت می شود
سارقان معمولا به صورت دو نفری کار می‌کنند، به صورتی که یک نفر به عنوان نگهبان (فردی که حواسش به فروشنده‌ها باشد) یا حواس‌پرت‌کن (پرت کردن حواس فروشندگان در زمان انجام سرقت) ایفای نقش می‌کند. سارقان معمولا از لباس‌ها یا کیف‌های خاصی استفاده می‌کنند که از فویل آلومینیومی ساخته شده است؛ به این طریق می‌توانند کالاها را بدون به صدا درآوردن گیت های ضد سرقت فروشگاهی از فروشگاه خارج کنند.
سردسته [6]
سردسته گروهی از سارقان را رهبری می‌کند. سردسته با نگهبانان درباره حمل و نقل و قیمت‌ها صحبت می‌کند. نگهبانان لیستی از اقلام موردنیاز خود را به سردسته داده و او نیز این لیست را در اختیار سارقان قرار می‌دهد.
نگهبان [7]
نگهبانان در سطح بعدی سلسله مراتب OTG قرار دارند و معمولا نقش میانجی بین سارقان میدانی و دیگر افراد سازمان را، از جمله هدایتگر، پولشوی حرفه‌ای و سازماندهنده، بازی می‌کنند. نگهبانان معمولاً صاحبان شرکتهای عمده‌فروشی یا انبارهای هستند که نظافتچی‌ها را به خدمت گرفته و ممکن است کالا را از طریق فروشگاه‌ها، بازار دستفروشان یا بازارهای آنلاین به فروش برسانند. در سازمان‌های پیچیده‌تر ممکن است اولین دور پاکسازی، بسته‌بندی کالا و ارسال آن را به صورت انبوه، عمده‌فروشان بر عهده داشته باشند. سپس این عمده‌فروشان اجناس را به هدایتگران می‌فروشد.
نظافتچی [8]
نظافت‌چیان معمولاً برای نگهبانان یا هدایتگران کار می کنند و وظیفه پاک کردن محصول را بر عهده دارند. نظافتچی با برداشتن برچسب‌های ضد سرقت از عاری بودن کالاها از هرگونه نشانه‌ای از سرقت اطمینان می‌کند. نظافتچی ممکن است برای افزایش قیمت برچسب‌های جدیدی تولید کنند و از این طریق کالای دزدیده‌شده غیرقابل‌ردیابی می‌شود. در انتها، نظافتچی محصول را به دست هدایتگر می‌رساند.
هدایتگر [9]
هدایتگران عمده‌فروشان، فروشندگان یا هماهنگ‌کنندگان غیرقانونی سطح بالا به منظور بازفروش کالاهای سرقتی‌اند. هدایتگران اغلب در نمودار سازمانی OTGهای پیشرفته‌تر مشاهده می‌شوند.
هدایتگران معمولا شرکت‌هایی پوششی با نام‌هایی مبهم تأسیس کرده که هدف از این کار سرپوش گذاشتن روی درآمدهای غیرقانونی کالاهای سرقتی است. هدایتگران اغلب صاحب انبارهایی هستند که سارقان یا نگهبانان کالاهای سرقتی را از آنجا به مقاصد موردنظر خود ارسال می‌کنند. هدایتگران معمولا از طریق تجارت الکترونیک، شرکتهای پوششی و پولشویی تراکنش‌ها تعاملات بالایی با صنعت بانکداری رسمی دارند چرا که مالک حساب‌های بانکی شرکت پوششی‌اند و حواله پول توسط این حساب‌ها انجام می‌شود. چه در سطح هدایتگر و چه در سطح سازماندهنده، ممکن است این مشاغل قانونی به نظر برسند چرا که آشکارا به فعالیت خود ادامه داده و در بسیاری از موارد به عنوان تامین‌کننده فروشگاه‌ای زنجیره‌‌ای کوچک تا متوسط (گاهی اوقات حتی خرده‌فروشی‌های بزرگ و در سطح ملی) ایفای نقش می‌کنند و قفسه‌های این فروشگاه‌ها را با اجناس خود پر می‌کنند.
پول شوی حرفه ایی [10]
در برخی سازمان‌های پیچیده‌تر از پولشو‌های حرفه‌ای استفاده می‌شود تا با ترکیب درآمدهای غیرقانونی بر هرگونه فعالیت مالی مشکوکی سرپوش بگذارند. پولشوی حرفه ای ممکن است چندین شرکت پوششی را با هدف چندلایه ساختن درآمدهای غیرقانونی سازمان تأسیس کند. از شرکتهای پوششی صرفا با هدف پردازش درآمد ORC استفاده می‌شود. پولشوها با هدایتگران و سازماندهنده نیز در ارتباطند.
سازمان دهنده [11]
هر سازماندهنده می‌تواند بر چندین OTG نظارت داشته باشد. همچنین، ممکن است سازماندهنده مالک فروشگاه‌هایی باشد که برخی کالاهای به سرقت‌رفته مانند داروهای بدون نسخه با قیمت‌های پایین در آنجا به فروش می‌رسد.چنین اتحادیه‌های پیچیده‌ای می‌توانند در کلاهبرداری‌های بزرگ یا دیگر فعالیت‌های مجرمانه از جمله قاچاق مواد مخدر یا سلاح نقش داشته باشند و از درآمد ORC به منظور تأمین مالی سایر فعالیت‌های خود یا (از جمله تروریسم) استفاده کنند.
فرآیند اجرایی جرایم خرده فروشی سازمان یافته
با افزایش آگاهی ذینفعان اصلی تحقیقات درباره چرخه جرایم خرده‌فروشی سازمان‌یافته، این افراد می‌توانند تراکنش‌های مالی مرتبط با ORC را به شیوه کارآمدتری تحلیل کنند. علاوه بر این، همکاری بخش عمومی و خصوصی بین مؤسسات مالی، مجریان قانون و خرده فروشان (مانند به اشتراک‌گذاری اطلاعات) نقشی حیاتی در مبارزه با جرایم سازمان‌یافته دارد.
فرآیند ORC به ترتیب ذیل انجام می شود:
سرقت اقلام
مدیریت اقلام به سرقت رفته
آماده سازی اقلام سرقتی برای فروش
فروش از طریق تجارت الکترونیک، فروشگاههای فیزیکی و فروش انبوه هدایتگران در فروشگاههای خود.
ترتیب انواع خرده‌فروشی‌های هدفِ ORC
با توجه به نوع کالای مورد تقاضای سازماندهنده و میزان راحتی در فروش (عرضه و تقاضا) در جغرافیای OTG ، کالاهای سرقتی بسیار متفاوت هستند . اما به طور کلی از لحاظ محبوبیت کالا در میان این سازمان ها می توان به اولویت بندی ذیل رسید :
جمع بندی
جرایم خرده‌فروشی، به دلیل خطر پایین و درآمد بالا، برای سازمان‌های جنایی وسوسه انگیزند. از آنجایی که درآمد حاصل از ORC دارای نقاط تماس مالی متعددی است، مؤسسات مالی نیز باید به جمع مبارزین با این حلقه جنایی اضافه شوند و باید با افزایش دانش خود از جرایم خرده‌فروشی به تحقیقات مجریان قانون کمک کنند. ORC از نظر اقتصادی آسیب‌رسان است و می‌تواند با رفتارهای خشونت‌آمیز نیز همراه باشد، به طوری که در جریان این سرقت‌ها بسیاری جان خود را از دست می‌دهند.
توصیه
با توجه به تجربیات شرکت دانش بنیان اسپینر و تحقیقات به عمل آمده در واحد تحقیق و توسعه این شرکت به وضوح ردپای گروه های سرقت سازمان یافته را می توان در ایران مشاهده کرد . متاسفانه با توجه به این که قوانین مبارزه با پولشویی در کشور ما به لحاظ کارایی با قوانین جهانی فاصله زیادی دارد و همچنین نداشتن مراودات رسمی مالی با جهان به خاطر تحریم بانک ها، ایران به صورت بالقوه به یکی از مقاصد امن برای این گروه ها تبدیل شده است و صنعت خرده فروشی ما که یک صنعت نو ظهور است بدون اخذ دانش کافی و ایجاد انجمن ملی مبارزه با جرایم سازمان یافته صنعت خرده فروشی با همراهی نیروی انتظامی، موسسات مالی و شرکتهای پیشرو حفاظتی، توان مقابله با این پدیده را در آینده نزدیک نخواهد داشت .
[1] Organized Retail Crime
[2] Organized Retail Crime Association
[3] Coalition of Law Enforcement and Retail
[4] Organized Theft Groups
[5] Booster
[6] Crew boss
[7] Fencer
[8] Cleaner
[9] Diverter
[10] Professional launderer
[11] ORChestrator
